درحالیکه ماهها همهٔ تحلیل‌گران و حتی شرکت‌های نظرسنجی، آلن ژوپه و نیکلا سارکوزی را برندهٔ دور اول انتخابات درونی راست‌های فرانسه برای انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه می‌دانستند، شگفتی انتخابات روز یکشنبه را فراگرفت و فرانسوا فیون با اقتدار رای اول را کسب کرد. نیکلا سارکوزی نیز از ورود به مرحلهٔ دوم بازماند و سرنوشت آلن ژوپه که حتی شانس اول ریاست‌جمهوری بحساب می‌آمد، در پرده‌ای از ابهام فرو رفت.
خداحافظ سارکو
نیکلا سارکوزی پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۲، گفته بود که از صحنهٔ سیاست کنار خواهد رفت. اما دو سال پس از شکست، دوباره به صحنه بازگشت و کورس انتخابات برای ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۷ را آغاز کرد. او در آغاز، رهبری حزب «جمهوری‌خواهان» را از به‌دست گرفت. حزبی که پیشتر UMP (اتحاد برای یک جنبش مردمی) نام داشت و به پیشنهاد سارکوزی به «جمهوری‌خواهان» تغییر نام پیدا کرد. سپس برای انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام نامزدی کرد.
رغیب اصلی وی، آلن ژوپه، نخست‌وزیرِ ژاک شیراک و همچنین وزیر امور خارجه در زمان ریاست‌جمهوری نیکلا سارکوزی بود. او توانست با تمایل به گفتمان راست میانه، بسیاری از توجه‌ها را به خود جلب کند. همچنین برای راست سنتی که از عملیات تبلیغاتیِ پرهیاهوی سارکوزی دل خوشی نداشت، آلن ژوپه گزینهٔ خوبی بود. به همین دلیل ماهها وی در صدر نظرسنجی‌ها قرار گرفت و نیکلا سارکوزی با یک شیب ملایم به سقوط ادامه می‌داد. بعلاوه هر نامزد جدیدی که پا به عرصهٔ انتخابات می‌گذاشت مقداری از رای سارکوزی را به سبد خود می‌ریخت. سارکوزی هیچ‌چیزی برای شکست کم نداشت. با اینحال همه این دو نامزد را شانس اول برای راهیابی به دور نهایی انتخابات درونی جناح راست می‌دانستند. هرچند که همهٔ نظرسنجی‌ها ژوپه را پیروز نهاییِ این جدال می‌دانست.
اوج گرفتنِ فیون در مناظره‌ها
با شروع مناظره‌های تلویزیونی، فرانسوا فیون، نخست‌وزیر در دوران سارکوزی، توانست آرام آرام خودش را بالا بکشد. او بدنهٔ راست سنتی را هدف قرار گرفت. گرایش‌های مسیحی خود را بی‌پرده ابراز کرد و برنامهٔ محافظه‌کارانهٔ خود را بدون رودربایستی با رسانه‌ها، به رای‌دهنده‌گان جناح راست عرضه نمود. به‌ناگاه بدنهٔ جناح راست که از ترس راست افراطی، و همچنین سرخورده از سارکوزی، به آلن ژوپهٔ میانه رو قانع شده بود، نامزد دلخواه خودش را پیدا کرد. اما بازهم تا یکی دو روز مانده به دور نخست انتخابات، هیچ کس فکرش را نمی‌کرد که فیون بتواند بیش از ۴۴درصد رای‌ها را به سبد خود بریزد. آلن ژوپه با حدود ۲۹درصد پس از وی به مرحلهٔ دوم رفت و نیکلا سارکوزی با حدود ۲۰درصد از ادامهٔ رقابت‌ها بازماند.
تقریبا همهٔ تحلیل‌گران این شکست را پایان زندگی سیاسی نیکلا #سارکوزی می‌دانند. او درسال ۲۰۱۲ هم درحالیکه رییس‌جمهور بود، از فرانسوا اولاند (سوسیالیست) شکست خورده بود.
درسهای سیاسی-تبلیغاتی
درحالیکه که همهٔ دنیا هنوز در شک انتخاب دونالد ترامپ برای ریاست ایالات متحدهٔ آمریکا هستند، فرانسوی‌ها دوباره یک شک و شگفتیِ انتخاباتی دیگر را تجربه کردند. هنوز تحلیل‌گران مشغول تحلیل نتیجهٔ غیرقابل انتظار یکشنبهٔ گذشته هستند. بااینحال می‌توانم چند دلیل عمده را برای این رویداد برشمرم.
اشتباه‌های سارکوزی
۱- سارکوزی کمپین تبلیغاتی‌اش را بسیار زودهنگام آغاز کرد. او که در آغاز ناجیِ جناح راست بحساب می‌آمد، آرام آرام به یک پارازیتِ تبلیغای تبدیل شد. در طول بیش از دو سال کمپین انتخاباتی، سارکوزی تکراری شد و خاصیت ناجی‌بودنش را از دست داد.
۲- ستاد سازکوزی استراتژی تبلیغاتی نادرستی را در پیش گرفت. آنها تحت تاثیر پیشرفت راست افراطی در سالهای گذشته، به این نتیجه رسیده بودند که باید شعارها و برنامه‌های افراطی‌تر را در دستورکارشان قرار بدهند تا بتوانند رای‌دهنده‌گانی که به راست افراطی تمایل پیدا کرده‌اند را جذب کنند. اما غافل از اینکه این قشر جامعه کپی را با اصل عوض نمی‌کند. سارکوزی نتوانست – و نمی‌توانست – آنها را قانع کند که در رابطه با شعارها و برنامه‌های افراطی، او اصیل‌تر از مارین لوپن (رهبر جبههٔ ملی و نامزد راست افراطی) است.
۳- نظرسنجی‌ای که در روز انتخابات بین رای‌دهندگاه جناح راست انجام شد، نشان داد که بر خلاف حساب و کتاب‌های ستاد سارکوزی، مهاجرت و مسئله‌های هویتی دغدغهٔ اصلی رای‌دهندگان جریان راست فرانسوی نیستند. هرچند که این رای‌دهندگان به این مسئله‌ها حساسیت خاصی دارند، اما اولیت اول آنها مسائل اقتصادی و امنیت و ادارهٔ کشور است. مهاجرت در ردهٔ چهارم این اولویت‌ها قرار دارد.
اشتباه‌های ژوپه
۱- ژوپه هم همچون سارکوزی خیلی زود پرواز کرد. هرچند که او توانست راهبرد خوبی برای پیدا کردن متحد و هوادارِ بیشتر پیدا کند، اما نتوانست این وضعیت را تا روز موعود نگه دارد. همچون ورزشکاری که نمی‌تواند آمادگی‌اش را تا روز مسابقه حفظ کند. رسانه‌ها که در طول چندین ماه از داستان دوگانهٔ ژوپه-سارکوزی خسته شده بودند، به‌ناگهان یک داستان جدید و جذاب پیدا کردند. داستانِ جذابِ «شاید فیون».
۲- ژوپه در مناظره‌ها ضعیف ظاهر شد. او پیام مشخصی را به مخاطبان عرضه نمی‌کرد. ستاد او همه‌چیز را تمام‌شده می‌پنداشت و مناظره‌ها را تنها یک فرمالیته و حاشیه‌ای بر کمپین طولانی خودشان در نظر گرفته بود. این نکته را باید یادآور شد که این اولین تجربهٔ جناح راست فرانسه برای برگزاری یک انتخابات باز برای انتخاب نامزد نهاییِ انتخابات ریاست‌جمهوری بود. آنها که به زد و بند و یارکشی درون حزبی خو گرفته بودند، فکر نمی‌کردند که بدنهٔ رای‌دهندهٔ جناح راست می‌تواند اینچنین بازی را به‌هم بزند. بنابراین اتاق فکر آلن ژوده برنامهٔ مشخصی برای مناظره‌ها نداشت. ژوپه تنها به پرسش‌های روزنامه‌نگاران و گرداننده‌گان مناظره پاسخ می‌داد و فرای این پرسش‌ها پیام خاصی برای عرضه نداشت. گویی اینکه اگر روزنامه‌نگاران پرسشی از اون نداشته‌باشند، او نیز حرفی برای گفتن ندارد.
نقطه‌های قوت فیون
فرانسوا فیون کمپینش را بسیار ضعیف شروع کرد. او در آغاز و بنابرنظرسنجی‌ها در بین هفت نامزد دور اول، در جایگاه چهارم قرار داشت. اما گویی پس از انتخاب شگفتی‌ساز دونالد ترامپ، فیون به خود آمد و در گفتار و کردارش تحولی اساسی ایجاد کرد.
۱- فیون از فضای پس از انتخابات آمریکا عمومی بهره برد و در هر مصاحبه و سخنرانی‌اش به صورت جدی به رد نظرسنجی‌ها پرداخت. شاه‌بیت سخنرانی‌های فیون این بود که «اگر مردم به صحنه بیایند، نظرسنجی‌ها بی‌اعتبار خواهند شد.»
۲- او به رسانه‌ها حمله برد که «چرا نتیجهٔ انتخابات را ازپیش تعیین می‌کنند.» فیون این گفتمان را به رسانه‌ها تحمیل کرد و همانطور که پیشتر گفتم، روزنامه‌نگاران زیادی هم بدشان نمی‌آمد که داستان قدیمی را عوض کنند و چیز جدیدی را به مخاطب عرضه نمایند.
۳- برخلاف سارکوزی و ژوپه، فیون قلب جناح راست را هدف قرار داد. هرکدام از دو نامزد پیشتاز، برای کسب رای بیشتر به سراغ مخاطب‌های خارج از جریان سنتی راست رفته بودند. سارکوزی به راست افراطی گرایش پیدا کرد و ژوپه بدنبال کسب رای راست میانه و حتی چپ‌های سرخورده از اولاند بود. اینجا بود که فیون خود را در قامتِ یک راست تمام‌عیار عرضه کرد و توانست برای این قشر دلبری کند.
۴- و در نهایت فیون توانست با بهره‌برداری از نوستالژیِ «ژنرال دوگول»، همدلیِ بدنهٔ اصلیِ این جناح را بدست بیاورد. او برای انتقاد از رقیبان خود، همواره مثال دوگل را می‌زد. برای اشاره به فسادهای سارکوزی می‌گفت : «تصورهم نمی‌شد کرد که ژنرال دوگول روزی برای فساد دادگاهی شود.»
آیا همه چیز تمام شده است؟
تا پیش از انتخابات دیروز و با توجه به ضعف و چند دستگی در جناح چپ، بسیاری از تحلیل‌گرانْ انتخابات داخلی جناح راست را انتخاب رییس‌جمهوریِ آیندهٔ فرانسه می‌دانستند. با توجه به اینکه آلن ژوپه شانس اول را برای پیروزی نهایی داشت، بعید نبود که او در انتخابات بهار ۲۰۱۷ بتواند با دردسر کم نامزد راست افراطی و همچنین کاندیدای چپ‌ها را به راحتی پشت سر بگذارد و راهی کاخ الیزه شود. اما اوج گرفتن فیون همه چیز را به‌هم ریخت.
اول اینکه پس از این همه شگفتی، دیگر به راحتی نمی‌توانیم بگوییم که فیون انتخابات را از پیش برده است. باید توجه داشته باشیم که این یک انتخابات درون خانوادگی است و ممکن است تحت تاثیر مناظرهٔ نهایی، بسیاری از رای‌دهندگاه به راحتی رای‌شان را عوض کنند، بدون اینکه احساس خیانت داشته باشند.
دوم اینکه بسیاری از چپ‌ها که از هم‌اکنون قانع شده‌اند که شانسی برای پیروزی نهایی ندارند، ترجیح می‌دهند که یک نامزد میانه‌روتر رییس‌جمهور آیندهٔ فرانسه باشد. بیش از ۱۵درصد از چهارملیون مشارکت‌کننده در انتخابات دیروز، رای‌دهندگاه جناح چپ بودند که به همین دلیل در انتخابات شرکت کرده بودند. ممکن است تعداد بیشتری از آنها در انتخابات دور دوم به صحنه بیایند و برای جلوگیری از پیروزی فیون، به ژوپه رای بدهند.
سوم اینکه با پیروزی فیون، که مارگارت تاچرِ فرانسوی نامیده می‌شود، ممکن است چپ‌ها یک دشمن معین پیدا کنند و حضور این دشمن آنها را دوباره متحد کند. برنامهٔ ریاضتیِ فرانسوا فیون از همین الان زنگ خطر را برای چپ‌ها به صدا درآورده است.
گمان مبر که به پایان رسید کار مغان / هزار بادهٔ ناخورده در رگ تاک است.
